Problem właściwego zabezpieczenia stoków, skarp nasypów i wykopów nabiera szczególnego znaczenia w przypadku Polski południowo – wschodniej, w utworach fliszowych. Niejednorodność tych ośrodków gruntowo – skalnych, zaburzenia glacitektoniczne, zmienny udział facji litologicznych, olbrzymi rozrzut parametrów fizyko – mechanicznych poszczególnych warstw w podłożu sprawia, że problemy stateczności zboczy i skarp zaczynają być interdyscyplinarne oraz wykraczać poza ogólnie przyjęte schematy.Z informacji zbieranych przez PIG wynika, że wielka powódź w 1997 r. uruchomiła 20.000 osuwisk w Karpatach.

W 2005 r. liczbę osuwisk na obszarze 6 % powierzchni kraju ( rejon polskich Karpat ) oceniano nadal na ponad 20.000, tj. ponad 95 % wszystkich zanotowanych i udokumentowanych tego typu zjawisk. Rozwojowi osuwisk w tym rejonie sprzyja budowa geologiczna podłoża, górska dynamika rzeźby, a także duża siła erozyjna rzek, katastrofalne opady deszczu czy wreszcie działalność ludzka – w nieprzemyślany sposób wprowadzająca dodatkowe zmiany w równowadze stoków. Osuwiska podobnie jak i powodzie zostały uznane za katastrofy naturalne. Od pamiętnego 1997 r. mieliśmy w Polsce kilka mokrych lat ( 2000, 2001 i 2002 ) i ostatni 2010 r. Po bardzo śnieżnej zimie na namoknięte po wiosennych roztopach stoki spadło w maju ! w kilka dni tyle wody, ile zwykle spadało w ciągu 6 miesięcy. W wyniku czego zbocza ruszyły na niespotykaną dotychczas skalę. Uwzględniając, że pow. Karpat ma ok. 19 tys. km2, to wskaźnik  osuwiskowości wynosi 1 osuwisko na 1 km2.           W Polsce, poza Karpatami osuwiska występują najczęściej na stromym brzegu morza, w środkowym biegu Wisły, w okolicach Noteci i Warty, w rejonie kieleckim oraz pomorskim i mazurskim.

Rys. 1. Rozmieszczenie obszarów zagrożonych ruchami masowymi ziemi w Polsce. Wg. PIG.

 

 

1. Osuwiska i zsuwy – podstawowe określenia.

Osuwiskiem nazywamy nagłe przemieszczenie się mas ziemnych, w tym mas skalnych podłoża i powierzchniowej zwietrzeliny spowodowane zjawiskami zachodzącymi w przyrodzie i okolicy, np.:

wzrostem wilgotności gruntów podłoża spowodowanym długotrałymi i intensywnymi opadami lub roztopami,  budową geologiczną ,  działalnością człowieka ( podkopanie stoku lub jego znaczne obciążenie poprzez zabudowę), podcięcie stoku przez erozję , np. w dolinie rzecznej lub w zakolach, wibracje związane z robotami ziemnymi, ruchem ciężkich pojazdów, eksplozjami, trzęsienia ziemi.

Jest to rodzaj ruchów masowych, polegający na przesuwaniu się materiału wzdłuż powierzchni poślizgu, połączone często z obrotem. Procesy te zachodzą pod wpływem siły ciężkości. Osuwiska są częste na obszarach , gdzie warstwy skał przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych występują naprzemiennie. W literaturze geologicznej, geomorfologicznej i geotechnicznej istnieją liczne, różnorodne opisy i klasyfikacje dotyczące grawitacyjnego przemieszczania skał i gruntów w dół zbocza. Stan ten wynika z wieloletniego okresu analiz i badań tych zjawisk. Współcześnie używana  terminologia jest często niejednoznaczna i to nie tylko w naszej ale i anglojęzycznej literaturze. Pojęcia „landslide” oraz „mass movement” używane są często zamiennie. Podobne spostrzeżenia można poczynić także w odniesieniu do naszej literatury. Niektóre terminy jak np. obsuwisko stały się archaizmami i wyszły z użycia, ale określenie usuwisko widoczne jest jeszcze na starszych znakach drogowych. Osuwisko jako wyrażenie dominuje obecnie w literaturze tematu, ale zakres znaczeniowy jest bardzo szeroki. Dotyczy zarówno procesu osuwania, jak i formy terenu powstałego w wyniku tego procesu.

Tab. 1. Podział ruchów masowych ziemi. [33]

 

Pomimo, że przemieszczanie się utworów skalnych i gruntowych w dół stoku może zachodzić przez spełzywanie, spływanie, staczanie się, obrywanie czy zsuwanie, to i tak zjawiska te określa się kolokwialnie jako „osuwisko”. W takim ujęciu osuwisko nie będzie skutkiem procesów osuwania, lecz częścią ruchów masowych.Według wielu autorów zajmujących się tą tematyką jest to daleko posunięte uproszczenie. Rozważając różne przyczyny przemieszczania utworów, ich charakter oraz skutki należy stwierdzić, że powstające w wyniku takich oddziaływań formy jak i ich przestrzenny zasięg są zróżnicowane. Te aspekty skłaniają do używania terminu „ruchy masowe” w odniesieniu do procesów zachodzących na stokach, a termin „osuwisko” do formy powstałej w wyniku zsunięcia się materiału po stoku.

Rys.2. Schemat osuwiska (wg PIG - 2008).

 

Główne elementy osuwiska Pozostało jeszcze 90% tekstu