Ruch zmienny w korytach otwartych jest to ruch, przy którym powierzchnia przekroju i prędkości przepływu zmieniają się w różnych punktach na długości liniowej strumienia. Powstaje tu zatem zmiana prędkości średniej strumienia. Rozróżnia się dwa rodzaje ruchu zmiennego:
- przyspieszony i
- opóźniony.
Najczęściej spotykanymi przyczynami powstawania ruchu zmiennego są zmiany przekrojów poprzecznych koryta, napełnienia i prędkości, spowodowane nagłym obniżeniem się (np. na stopniu) lub podniesieniem zwierciadła wody (np. przez zwężenie lub przegrodzenie koryta budowlą piętrzącą) w porównaniu z napełnieniem normalnym, stanem morza w strefie ujściowej rzeki oraz parciem wiatru.
Rys. 1. Zasięgiem spiętrzenia (cofki)
W tym przypadku powstaje spiętrzenie zw. wody, które układa się według krzywej spiętrzenia (rys. 1). Zasięg tej krzywej nazywamy zasięgiem spiętrzenia albo zasięgiem cofki lub po prostu cofką. W praktyce obliczenie cofki jest niezmiernie ważne, m. in. z uwagi na obwałowania ppow. rzeki na odcinku cofkowym, stwierdzenie możliwości podtopienia terenów nadrzecznych i ich zasięgu, trudności w żegludze itp. Przyjmując schematycznie kształt cofki jako parabolę 2 stopnia, można ustalić przybliżone równanie na długość cofki w postaci:
gdzie: h - wysokość piętrzenia, i - naturalny spadek zw. wody (przed zakłóceniem).
Do dokładnego obliczenia cofki służą odpowiednie wzory i tabele, oparte na właściwościach ruchu zmiennego.