Zastosowanie geomembran do uszczelniania składowisk w celu zapobiegania zanieczyszczaniu wód podziemnych wywołuje powstawanie odcieków i konieczność ich odpowiedniego zagospodarowania.

Rys. 1. Schemat powstawania zanieczyszczeń gruntów i wód gruntowych

Jako odcieki określa się wszystkie wody zanieczyszczone w wyniku kontak­tu z odpadami. Odciekami stają się wody opadowe wnikające w bryłę składo­wiska i wody uwalniane z uwodnionych odpadów w drodze zachodzących procesów biochemicznych. Stopień zanieczyszczenia tych wód przez skład odpadów zależy od bardzo wielu czynników gdzie problemem jest zarówno ilość, jak i charakter odcieków. Przede wszystkim ich charakter może mieć katastrofalne konsekwencje dla środowiska, ze względu na skład, który może jednocześnie ulegać ciągłym zmianom. W tabeli 1 podane są zakresy zmienności parametrów odcieków z 18 różnych składowisk komunalnych oraz średnia z 3 wybranych składowisk odpadów niebezpiecznych. Szczególnie godzien uwagi jest zmienny charakter odcieków ze składowisk komunalnych oraz duża zawartość różnych rozpuszczalników organicznych w odciekach ze składowisk odpadów niebezpiecznych.

Tab. 1. Charakterystyka odcieków ze składowisk odpadów komunalnych i niebezpiecznych

Paradoksalnie, to w wyniku uszczelniania składowisk powstała potrzeba odpowiedniego projektowania systemów ujmowania wód odciekowych, ich czasowego gromadzenia, odprowadzania i oczyszczania.

Rys. 2. Projekt składowiska składającego się z 4 kwater i zbiornika odciekowego z układem dróg dla kompaktora, pojazdów gąsienicowych i ogumionych

Jako przedsięwzięcia technicznie ograniczające infiltrację wód opadowych i tym samym zapewniające redukcję odcieków w okresie eksploatacji składowi­ska wymienia się projektowanie możliwie małych kwater do składowania odpadów, zadaszanie miejsc rozładunku lub ich codzienne okrywanie oraz obniżenie wil­gotności własnej dostarczanych odpadów przez odpowiednią ich segregację.

Ciekawe wyniki badań uzyskano z analizy różnych składowisk obsługiwanych z wykorzystaniem różnego sprzętu. Zadając pytanie ile odcieków spływa ze składowiska, można określić dokładnie tylko w praktyce. Zależnie od stopnia zagęszczenia można jednak przyjąć, analizując dostępną literaturę, pewne wartości teoretyczne:

• składowiska z luźno zagęszczoną powierzchnią:  od 31 do 60% opadu,
• składowiska z zagęszczoną powierzchnią:

• z udziałem kompaktora ok. 25% opadu,
• tylko ze spycharką gąsienicową ok. 40% opadu.

Tab. 2. Udział wielkości opadu rocznego na wielkości wsiąkania dla różnych składowisk

Obok wód opadowych na stosunki wodne na składowisku wpływ mają procesy biochemiczne zachodzące wewnątrz bryły odpadów i wilgotność własna dostarczanych odpadów. Wilgotność własna odpadów zawiera się w przedziale 20-40% masy. Ponieważ zawartość wody w zagęszczonych odpadach znajduje się znacznie powyżej tych wartości, woda powodująca wilgotność własną pozostaje w zasadniczej części w odpadach. Woda jako produkt procesów biochemicznych powstaje tylko wtedy, gdy przebiegają one w warunkach tlenowych. W bryle składowiska przeważają jednak procesy beztlenowe, w których woda jest zużywana.

Rys.  3. Zjawiska hydrologiczne i biochemiczne zachodzące na składowisku i wewnątrz masy odpadów

Przy układaniu równania bilansu wodnego należy brać pod uwagę wiele czynników hydrologicznych. Bilans wodny dla eksploatacji składowiska w zdefiniowanym okresie czasu określa następujące równanie :

O + W_syn = P + E_ep + S_p + ΔR + ΔS + D

gdzie:     O     - opad,
               P     - parowanie,
              E_ep   - ewaporacja,
             S_p     - spływ powierzchniowy,
              ΔR   - opóźnienie odpływu w czasie (wolno przesiąkająca woda),
             ΔS    - woda zatrzymana w złożu wbrew siłom grawitacji,
             W_syn - różnica pomiędzy ilością wody wytworzonej i zużytej przez odpady,
              D     - odpływ systemem drenaży.

Ponieważ składowisko z reguły dysponuje dużą powierzchnią o niewielkim spadku, spływ powierzchniowy S_p  jest najczęściej pomijany w obliczeniach. Przy sporządzaniu bilansu wodnego dla składowiska rekultywowanego, zamiast całkowitej ilości opadów do równania wprowadza się tylko ilość wody infiltrującej przez uszczelnienie lub przez jego nieszczelności. Odparowanie bezpośrednio z odpadów też na ogół nie występuje (P + E_ep = 0).
Zasadniczą różnicą pomiędzy równaniem bilansu wodnego dla składowiska i dla gruntu naturalnego są wartości ΔR i W_syn. Opóźnienie odpływu drenażem ΔR może występować również w gruncie, ale przesunięcie z tytułu bezwładności ośrodka gruntowego w czasie w porównaniu do czasu, dla jakiego sporządzamy bilans jest tak małe, że ogólnie można je pomijać.
Natomiast dla odpadów zaobserwowano czas opóźnienia dochodzący nawet do jednego roku.  Wartość  Wsyn obejmuje przetwarzanie wody lub jej zużywanie w procesach biochemicznego rozkładu.

Cały szereg problemów związanych z gospodarką wodną na składowiskach nie został jeszcze ostatecznie wyjaśniony, a mianowicie:

• mechanizmy przepływu i nawilżania,
• tworzenie się poziomów wodnych,
• podpiętrzanie wody na podłożu,
• relacja opad - odpływ w czasie deszczów nawalnych,
• potencjał retencyjny i odparowanie,
• wytwarzanie lub zużywanie wody w wyniku zachodzących procesów biologiczno-chemicznych.

Objętość odcieków można ograniczyć przez zabiegi na etapie projektowania i eksploatacji, np. stosując recyrkulację odcieków na składowisko. W ten sposób uzyskuje się zwiększoną ilość biogazu ze składowanych odpadów, a jednocześnie zmniejszenie ilości odcieków.

Jakość odcieków zależna jest również od wielu czynników, np. :

• od rodzaju odpadów,
• warunków ich składowania,
• pogody,
• pory roku,
• szybkości procesów biochemicznego rozkładu, zachodzących w bryle składowiska,
• wieku składowiska,
• odczynu pH i
• od stopnia kumulacji wody w składowisku.

Z reguły wielkość ładunku zanieczyszczeń zawartych w odciekach maleje wraz ze starzeniem się składowiska. Jednak nawet wiele lat po zamknięciu składowiska odpadów komunalnych następuje jeszcze w dość znacznym stop­niu wymywanie wraz z odciekami składników odpadów. Jeśli nie gromadzi się na składowisku odpadów wilgotnych, dostająca się do bryły składowiska woda opadowa przepływa przez składowisko wybranymi trasami tak, że tylko niewielki procent objętości składowiska ma z nią bezpośredni kontakt. Przy składowaniu odpadów komunalnych znaczenie ma przede wszystkim obciążenie odcieków ładunkiem organicznym. W korpusie składowiska odby­wa się hydroliza najbardziej istotnych grup związków. Bakterie przekształcają produkty hydrolizy bezpośrednio lub pośrednio w fazie kwaśnej, po czym w kolejnym długim etapie następuje faza metanogenna, a całość kończy faza przemian tlenowych.

Tab. 3. Wartości średnie i maksymalne wybranych parametrów fazy „fermentacji kwaśnej" i „fermentacji metanowej" w porównaniu z fermentacją ścieków miejskich

Najważniejszymi parametrami do późniejszego projektowania urządzeń przeznaczonych do oczyszczania odcieków są BZT5, ChZT oraz zawartość azotu - z podziałem na azot amonowy i azot organiczny. Profil i układ dna składowiska musi zawsze umożliwiać grawitacyjny przepływ w kierunku nisko położonego punktu (osadnika). Musi tak być zarówno w przypadku zbierania odcieków, jak i systemu wykrywania przecieków, o ile taki system został zainstalowany. Bardzo ważne jest więc odpowiednie nachylenie składowiska (lub jego kwatery). Nieprawidłowy projekt (miejscowe obniżenia, osiadanie podłoża, niewystarczająca kontrola i nie zapewnienie jakości na budowie itp.) spowoduje powstanie kałuż odcieków nad geomembraną, a następnie ich stopniową dyfuzję przez geomembranę, zamiast stałego odbierania i odprowadzania odcieków. Nachylenie dna składowiska w celu zapewnienia grawitacyjnego przepływu odcieków i wykrywania przecieków jest nie tylko niezmiernie ważne, ale i niezmiernie trudne.

Rys. 4. Systemy odprowadzania odcieków projektowane na składowiskach

W przypadku dużych składowisk, gdzie nie istnieją ograniczenia w postaci poziomu zwierciadła wód podziemnych, można w stosunkowo łatwy sposób zaprojektować i wykonać nachylenie pod kątem 2% lub jeszcze większym. Takie nachylenie zabiera jednak sporo przestrzeni, korzystne stają się więc alternatywne rozwiązania (na przykład profile w kształcie harmonijki). Na mniejszych składowiskach i/lub jeżeli zwierciadło wód podziemnych znajduje się płytko pod powierzchnią gruntu, stosuje się jednak nachylenia pod kątem od 0,5 do 1%.

Rys. 5. Schemat składowiska z uszczelnieniem, drenażem pod- i nad geomembranowym oraz przykryciem wierzchowiny warstwami rekultywacyjnymi

Na rys. 5 i 6  przedstawione są wybrane projekty zagospodarowania terenu z wybranych opracowań projektowych i możliwych rozwiązań drenażu grawitacyjnego. W najniższym punkcie systemu zbierania odcieków musi znajdować się osadnik z ujściem prowadzącym poza składowisko lub kwaterę.

Rys. 6. Projekt małego składowiska z układem drenaży odcieków i studnią zbiorczą oraz zbiornikiem odcieków

Rys. 7. Projekt dużego składowiska o pojemności 1,8 mln m³ odpadów dla m. Głogów (1992). Projekt odwodnienia z drenażem i zbieraczami

Rys. 8. Przekrój drenażu odcieków w dnie składowiska (Głogów 1992)

Drenaż wód odciekowych składa się z układu ciągów drenarskich i zbieraczy, ułożonych na warstwie uszczelnienia na podsypce piaskowej i w obsypce z kruszywa grubego. Nie stosuje się rur cera­micznych tylko specjalne rury z tworzyw sztucznych. Układa się je w warstwie drenażowo - ochronnej ze żwiru. W skład warstwy drenażowej powinno wchodzić kruszywo o wielkości ziaren frakcji 16 do 32 mm. Udział frakcji pyłowej i piasko­wej może powodować kolmatację drenażu. Średnica sączków powinna wynosić 100 mm, a średnica zbieraczy minimum 200 mm. Długość rur drenażowych jest różna i zależy od systemu odprowadzenia odcieków i sposobu kontroli drożno­ści drenażu. Najnowsze produkty drenarskie gwarantują dużą odporność na zała­mania oraz dobre parametry hydrauliczne przepływu. Warstwa drenażowa powinna zagwarantować laminarny ruch na całej długości drogi przepływu odcieków, a pra­ca systemu drenażowego utrzymanie linii depresji wewnątrz warstwy drenażowej. Wymagane natężenie przepływu osiąga się poprzez odpowiednio zaprojektowane spadki i średnice rur. W poprawnie zaprojektowanym drenażu rurowym woda po­winna zajmować ok. 75 % wewnętrznej średnicy. Wymagania termiczne dotyczące temperatury w dnie składowiska to max. 40^oC. Z dotychczasowych doświadczeń i pomiarów temperatury odcieków nie zanotowano wyższych wartości niż 30^oC.
Odległości pomiędzy studniami kontrolnymi powinny być mniejsze od 100 m i powinny zapewniać dobry dostęp do zbieraczy w celu czyszczenia lub naprawy. Przewody drenażowe powinny być obsypane materiałem filtra­cyjnym wytrzymałym na ściskanie i o dobrej przepuszczalności, jak żwir, granulowany żużel itp., aby równomiernie rozłożyć nacisk składowanych odpadów i przejąć funkcję filtru. Wielkość ziarna materiału filtracyjnego po­winna wynosić co najmniej dwa razy więcej niż szczeliny w drenażu, aby unik­nąć jego zatykania. Przykrycie ponad górną krawędź rury nie powinno być mniejsze niż 30 cm. System zbierania odcieków powinien mieć zdolność utrzymywania wysokości odcieków nieprzekraczającej 300 mm nad warstwą uszczelnienia. Rozstaw ciągów drenażowych zależy od wielkości składowiska, stopnia segregacji odpadów dowożonych do stałego deponowania, ukształtowania dna i sposobu odprowadzania odcieków na zewnątrz składowiska i powinien mieścić się w granicach 10 -25 m.
Przewody drenażowe można układać albo bezpośrednio na uszczelnieniu, albo ze względu na ich statykę, na podsypce, co jest rozwiązaniem bardziej optymalnym.
Zbieracze powinny być do­stępne z obu stron i mieć możliwość kontroli optycznej z wykorzystaniem samojezdnych kamer, a w koniecznych przypadkach również możliwość przepłukania i ponownego nacinania otwo­rów.  Planowanie wykorzystania samojezdnych kamer wewnątrz rur, ich średnica nie może być mniejsza niż 200 mm.
W rurociągach drenażowych występują najczęściej otwory podłużne. Stosując jednak otwory okrągłe zapewnia się najkorzystniejszą charakterystykę hydrauliczną, tj. optymalną relację pomiędzy przekrojem otworu a jego obwodem (promień hydrauliczny Re). Szczególnie ważnym jest stosowanie rur z otworami okrągłymi przy grubości ścianki rurociągów powyżej 20 mm. Przy stosowaniu obsypki drenażowej o uziarnieniu 16/32 mm, wielkość otworu wlotowego dla odcieków powinna wynosić 12 - 15 mm. Gładka i stosunkowo śliska powierzchnia wewnętrzna rur HDPE wpływa korzystnie na samooczyszczanie się otworów, a także całych przekrojów wewnętrznych rur.
Dla zwiększenia efektywności komprymowania odpadów w złożu należy przewidywać recyrkulację odcieków na składowisko. Ten sposób gospodarowania odciekami zmniejsza konieczności ich utylizacji, przyspiesza procesy rozkładu biochemicznego i reakcje zachodzące wewnątrz składowiska oraz wpływa znacząco na produkcję gazu składowiskowego.

Rys. 9. Wpływ recyrkulacji odcieków na produkcję gazu w składowiskach

Rys.  10. Schematy połączeń dla rur PE z otworami podłużnymi i okrągłymi : a) zgrzewanie czołowe, b) nakładki łączące skręcane, c) łączone na gwint, d) tuleje zgrzewane, e) połączenia kielichowe

Otwory podłużne występujące w rurociągach drenażowych są bardziej podatne na zarastanie mikroorganizmami i częściami stałymi wynoszonymi przez odcieki ze składowanej masy. Aby nie powstawały uszkodzenia w wyniku odkształceń przekroju poprzecznego lub pęknięć i zagnieceń, należy stosować rury o dużej wytrzymałości obwodowej.

Fot. 1 . Wyprofilowane w dnie składowiska zagłębienia dla ułożenia warstw drenażowych (Głogów 1993)

Fot. 2. Wyprofilowane w dnie składowiska zagłębienia dla ułożenia warstw drenażowych (Wieleń 1997)

Projektowanie zagłębień lub rowów do instalacji drenażu do odprowadzania odcieków (odprowadzalniki) stanowią bardzo przydatne rozwiązanie. Powstające odcieki odbierane są z filtra powierzchniowego i doprowadzane do zbieraczy, które z kolei odprowadzają odcieki z obszaru dna wysypiska na zewnątrz. Wykonane zagłębienia w podłożu powinny mieć spadki min. 0,5 % i pełnią również funkcję drenaży objętościowych, do których dopływa odciek a drenaż właściwy odprowadza go sukcesywnie do odbiorników, tj. studni i zbiorników odcieków. Projektowanie systemu drenażowego wód odciekowych powinno uwzględ­niać w obliczeniach procesy zachodzące w bryle składowiska, np. osiadanie, preferowane trasy odcieków oraz ewentualne ruchy podłoża wynikające z nierównomiernego osiadania. Dotyczy to nie tylko okresu eksploatacji, ale także okresu po zamknięciu składowiska przez co najmniej 30 lat. Ze względów bezpieczeństwa na etapie projektowania powinny być wykonane do­kładne obliczenia hydrauliczne i statyczne przewodów drenażowych z doborem wytrzymałości obwodowej. Dobór potrzebnych wytrzymałości obwodowych powinien uwzględniać wysokość składowania odpadów i wynikających stąd naprężeń, które mogą doprowadzić do niekontrolowanych zmian w przekroju poprzecznym rur aż do całkowitego ich zasklepienia. System rurociągów nie powinien zastępować nieprawidłowych spadków. W trakcie wykonywania systemów odwodnieniowych w podłożu, spadki powinny być kontrolowane na bieżąco za pomocą niwelacji.
Przewody drenażowe można układać albo bezpośrednio na uszczelnieniu, albo ze względu na ich statykę, na podsypce. Jest to rozwiązanie lepsze.
Przewody drenażowe powinny być obsypane materiałem filtra­cyjnym wytrzymałym na ściskanie i o dobrej przepuszczalności, jak żwir, granulowany żużel itp., aby równomiernie rozłożyć nacisk składowanych odpadów i przejąć funkcję filtru. Wielkość ziarna materiału filtracyjnego po­winna wynosić co najmniej dwa razy więcej niż szczeliny w drenażu, aby unik­nąć jego zatykania. Przykrycie ponad górną krawędź rury nie powinno być mniejsze niż 30 cm.
Po całkowi­tym wypełnieniu składowiska uszczelnienie podłoża i system drenażowy są dostępne tylko w ograniczonym stopniu. Dostęp do nich umożliwiają studnie kontrolne. Dlatego też temu elementowi konstrukcyjnemu należy nadać szcze­gólne znaczenie pod względem długotrwałego bezpieczeństwa i przydatności w eksploatacji składowiska oraz po jej zakończeniu.

Fot. 3. Profilowanie w dnie składowiska zagłębień dla ułożenia warstw drenażowych (Pakość 2000)

Fot. 4. Wyprofilowanie w dnie składowiska zagłębień dla ułożenia warstw drenażowych na składowisku wysłodków w cukrowni Kluczewo (2007)

Fot. 5 . Rurociągi odciekowe owinięte geowłókniną

Stosowanie geosyntetyków separacyjnych, filtracyjnych i geokompozytów drenażowych w których skład wchodzą geowłókniny powinno być poparte szeregiem analiz i obliczeń hydraulicznych. Geowłókniny bardzo często kolmatują się drobnymi frakcjami z odpadów w trakcie filtrowania odcieków jak również zarastają rozwojem drobnoustrojów i grzybów tworzących się w procesach biologicznych gnicia i przekształcania odpadów. W niektórych przypadkach lepszym rozwiązaniem jest eliminacja geowłóknin z owijania drenaży. Podczas płukania i udrażniania ciągów drenarskich jak i zbieraczy geowłóknina nie oczyści się z osadów penetrujących lub mikroorganizmów porastających jej strukturę.

Fot. 6. Wyprofilowane w dnie składowiska groble oddzielające kwatery i zagłębienia dla ułożenia warstw drenażowych (Myszyniec 1992)

Fot.  7. Systemy zagłębień w podstawie uszczelnionego dna dla montażu drenaży i zbieraczy. Na pierwszym planie widoczna rura do podłączenia zbieraczy i odprowadzenia odcieków na zewnątrz składowiska (Pakość 2000 r.)

Fot. 8. Rurociągi PE perforowane z otworami podłużnymi do drenażu odcieków

Fot. 9. Specjalne perforacje i nacięcia podłużne w rurach odciekowych. Kąt otwarcia po obwodzie wynika z funkcji drenażu

Fot. 10 . Układanie rurociągów drenażowych PE w dnie składowiska na geowłókninie ochronnej leżącej na uszczelnieniu z geomembrany HDPE
(Tarnowskie Góry 2000)

Rys. 11. Szczegóły konstrukcyjne elementów wlotowych dla przejść rurowych przez skarpy zbiorników lub groble wewnątrz składowisk

Rys.  12. Specjalne prefabrykaty wlotowe i wylotowe z płyt PE dla podłączania rurociągów drenaży i zbieraczy przy przekraczaniu grobli i skarp obwałowania składowiska

Rys. 13. System odwodnienia składowiska ze studniami odciekowymi umieszczonymi poza obwałowaniem kwater

W przypadku konserwacji odcinków drena­żu często konieczne jest ich płukanie. Studnie odciekowe umożliwiają tego typu czynności, a w dnie studni projektuje się zagłębienia odwadniające, do których można opuścić dodatkowo pompę zatapialną. Ze studni zbiorczych odcieki odpływają bezpośrednio do oczyszczalni odcieków lub do oczyszczalni ścieków komunalnych. W ostatnim przypadku transport od­cieków odbywa się za pomocą przewodu ciśnieniowego, przewodu grawitacyjnego lub wozem asenizacyjnym.
Należy unikać gwałtownych zrzutów odcieków w ilościach znacznie przekraczających przyjęte dawki ładunków. Z reguły odcieki są mieszane ze ściekami komunalnymi lub wcześniej uśredniane dla zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń, z którym oczyszczalnia i jej parametry technologiczne mogą sobie nie poradzić. W przeciwnym wypadku można zaburzyć normalny tryb oczyszczania, a poziom określonych szczepów bakteryjnych znacznie obniżyć.
W każdym przypadku należy optymalizować rozwiązania projektowe, aby studnie zbiorcze odcieków i rurociągi transportowe układać w gruncie poza bryłą składowiska, przez co unika się wpływu osiadania składowiska i nadmiernej penetracji gazu.

Rys.  14. Ciągi drenażu odsunięte od podstawy skarpy składowiska ponad 2,0 m

Rys.  15. Ciągi drenażu u podstawy skarpy składowiska

Rys. 16. Szczegół umieszczenia ciągów drenażowych w zagłębieniu u podstawy skarpy kwatery składowiska i połączenia uszczelnienia skarp z dnem

Rys. 17. Szczegół umieszczenia ciągów drenażowych w zagłębieniu u podstawy skarpy kwatery składowiska i połączenia uszczelnienia skarp i dna z oddzielnym pasem geomembrany wyściełającej rów

Rys. 18. Umieszczenie drenażu odcieków w trójkątnym rowie poza strefą połączenia uszczelnienia skarpy z dnem. Typowe wymiary

Rys. 19. Odwodnienie niecki składowiska i układ drenów odciekowych i kontrolnych przy podwójnym uszczelnieniu

Rys. 20. Odwodnienie niecki składowiska i układ drenów odciekowych przy podwójnym uszczelnieniu

Rys. 21. Konstrukcja drenażu odcieków z pryzmą kruszywową wystającą ponad przykrycie dna składowiska

Rys. 22. Konstrukcja drenażu odcieków z pryzmą kruszywową wewnątrz przykrycia dna składowiska

Rys. 23. Konstrukcja drenażu odcieków z pryzmą kruszywową wewnątrz przykrycia dna składowiska z podwójnym układem geowłóknin pod uszczelnieniem i nad uszczelnieniem

Rys. 24. Szczegół umieszczenia drenu o rozwartości otworów 120o w warstwach filtracyjno - ochronnych geomembrany

Rys. 25. Rozstaw ciągów zbieraczy w warstwach ochronno-filtracyjnych w dnie składowiska w zagłębieniach trójkątnych nie powinien przekraczać 100 m

Rys. 26. Rozstaw ciągów zbieraczy w warstwach ochronno-filtracyjnych w dnie składowiska w zagłębieniach trapezowych

Zagadnienia odwodnienia składowiska nie dotyczą tylko i wyłącznie odcieków pojawiających się nad geomembraną. W przypadku kiedy zwierciadło wód gruntowych występuje ponad poziomem dna składowis­ka lub kiedy poziom wód gruntowych może okresowo znajdować się powyżej uszczelnionego dna składowiska, konieczne jest wykonanie drenażu obniżającego wody gruntowe. Należy wyraźnie zaznaczyć, że takich sytuacji nie powinno być, a jednocześnie należy ich unikać w trakcie prac studialnych związanych z wyborem lokalizacji obiektu. Dokładne określenie poziomów wód gruntowych nawierconych i ustabilizowanych należy do fazy rozpoznania podłoża z późniejszą analizą dokumentacji archiwalnych pod katem określenia maksymalnych i minimalnych poziomów wód gruntowych z wielolecia. Wystarczającym jest tutaj interwał czasowy dziesięcioletni. Takie rozwiązanie zapobiega lokalnym uszkodzeniom uszczelnienia spowodowanych przez na­pór wód gruntowych, a przez wytworzenie leja depresyjnego nie dopuszcza się do bezpośredniego kontaktu geomembrany z wodami gruntowymi. Drenaż do ujmowania wód gruntowych układa się przed ułożeniem folii jako pierwszy po wyrównaniu podłoża. Zebrane wody trakto­wane są jako czyste.

Załączniki: