Najczęściej łamanymi podstawami dobrego wykonania elementów konstrukcyjnych są:
- wieńce,
- ścianki kolankowe,
- unikanie wzmocnień i rusztowań wysokich ścian szczytowych,
- właściwe kotwienie murłat,
- zmiany projektowych przekrojów elementów więźb dachowych,
- zasady wiązań cegieł w robotach murarskich,
- przesunięcia pionowych spoin,
- nagminne poprawianie projektów nawet przez samych inwestorów w zakresie zamiany materiałów lub ich pocienienia,
- fałszowania i podrabiania uprawnień, atestów, deklaracji zgodności naklejek itd.
Ponadto przyczyny awarii budowlanych można rozpatrywać ze względu na:
- źródła pochodzenia zagrożenia, które mogą być:
- naturalne - jeśli ich źródłem jest przyroda,
- antropogeniczne - jeśli ich źródłem jest człowiek, lub
- naturalne i antropogeniczne - jeśli ich źródłem jest zarówno przyroda, jak i człowiek;
- miejsce powstania zagrożenia:
- przyczyny zewnętrzne (pochodzące z otoczenia obiektu),
- przyczyny wewnętrzne (których źródłem jest obiekt);
- długotrwałość oddziaływania zagrożenia:
- przyczyny krótkotrwałe,
- przyczyny długotrwałe;
- bezpośredniość oddziaływania zagrożenia:
- przyczyny bezpośrednie,
- przyczyny pośrednie;
- postać zagrożeń (przyczyny mechaniczne, chemiczne, elektryczne, termiczne itp.);
- istotność zagrożeń (przyczyny główne, dodatkowe, ważne, istotne itp.);
- czas powstania faktycznego zagrożenia (projektowanie, roboty budowlane, eksploatacja). Rozpatrujemy jedynie te zagrożenia, które faktycznie wystąpiły (zagrożenia faktyczne, a nie potencjalne) i mogły doprowadzić do powstania uszkodzeń i zniszczeń rozpatrywanego obiektu.
Przyczyny katastrof budowlanych, ze względu na czas powstania faktycznego zagrożenia, obejmują błędy popełnione podczas:
- projektowania obiektu budowlanego,
- prowadzenia robót budowlanych związanych z budową nowego obiektu budowlanego,
- prowadzenia robót budowlanych w istniejącym obiekcie budowlanym (odbudowa, rozbudowa, nadbudowa, przebudowa, remont, montaż czy rozbiórka obiektu),
- eksploatacji obiektu budowlanego:
- związane z utrzymywaniem obiektu budowlanego,
- związane z użytkowaniem obiektu budowlanego,
- zabezpieczania nieużytkowanego obiektu budowlanego.
Błędy popełniane podczas projektowania obiektu dotyczą najczęściej:
- niewłaściwego przyjęcia obciążeń (wartość, kierunek, czas oddziaływania), schematu statycznego, warunków geotechnicznych i rozwiązań materiałowych,
- rozwiązań rysunkowych i uzasadnień obliczeniowych (błędy rachunkowe),
- opracowywania opinii lub ekspertyz wykorzystywanych podczas projektowania oraz sprawdzania projektu.
Błędy popełniane podczas prowadzenia robót budowlanych związanych z budową nowego obiektu budowlanego oraz związanych z istniejącymi obiektami budowlanymi (odbudowa, rozbudowa, nadbudowa, przebudowa, remont, montaż czy rozbiórka obiektu) wynikają najczęściej:
- z nieprawidłowego działania - polegającego na naruszeniu obowiązków przez uczestników procesu budowlanego,
- z naruszenia przepisów w zakresie stosowania wyrobów budowlanych,
- z nieprzestrzegania technologii wykonania,
- z odstępstwa od projektu budowlanego,
- ze zdarzeń losowych występujących w procesie prowadzenia robót budowlanych.
Błędy popełniane podczas eksploatacji obiektu budowlanego, związane z użytkowaniem obiektu budowlanego, dotyczą najczęściej:
- użytkowania obiektu budowlanego niezgodnie z jego przeznaczeniem,
- nielegalnej zmiany sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części,
- nielegalnej przebudowy obiektu budowlanego.
Błędy popełniane podczas eksploatacji obiektu budowlanego, związane z utrzymywaniem obiektu budowlanego, dotyczą najczęściej:
- dopuszczenia do złego stanu technicznego obiektu budowlanego,
- niewykonywania okresowych kontroli (lub nieprawidłowego wykonywania kontroli) obiektu budowlanego,
- niepodejmowania wymaganych działań przez właściciela lub zarządcę, wynikających z okresowych kontroli obiektu budowlanego,
- niepodejmowania wymaganych działań przez właściciela lub zarządcę, wynikających z opracowań technicznych, dotyczących obiektu budowlanego,
- niewykonywania obowiązków przez właściciela lub zarządcę, wynikających z działań organów nadzoru budowlanego.
Do najczęściej spotykanych przyczyn technicznych awarii i katastrof budowlanych można zaliczyć:
- zużycie techniczne materiałów zastosowanych w poszczególnych elementach obiektu, oddziaływanie czynników środowiska zewnętrznego, które mogą wywoływać erozję i korozję materiałów budowlanych, zawilgocenie elementów obiektu, podmywanie wodą fundamentów, osiadanie gruntu, przemarzanie gruntu, drgania i wstrząsy oraz zanieczyszczenia chemiczne atmosfery, a także działanie czynników biologicznych,
- nierównomierne osiadanie lub pęcznienie gruntu pod fundamentami,
- korozję chemiczną lub fizyczną (atmosferyczną), w niektórych przypadkach biologiczną, materiałów wchodzących w skład konstrukcji,
- drgania wywołane ruchem maszyn, pojazdów itp.,
- działanie nieprzewidziane, takie jak uderzenie pojazdów, żurawi itp., podniesienie się poziomu wody gruntowej lub w zbiorniku naturalnym, klęski żywiołowe (pożary, powodzie, huragany, trzęsienia ziemi), szkody górnicze, pożary obiektu lub nagromadzonych w nim materiałów łatwopalnych, nagłe rozszczelnienie instalacji lub butli gazowych.
Należy podkreślić, że do katastrofy budowlanej dochodzi zawsze w określonych okolicznościach. Okoliczność (lub okoliczności) katastrofy budowlanej to wydarzenie (lub wydarzenia) godne uwagi, to fakty i sytuacje towarzyszące zdarzeniu zniszczenia obiektu, które mogą mieć wpływ na powstanie, przebieg i skutki tego zdarzenia. Okoliczności mogą być różnorodne: nieprzewidziane, ważne, wyjątkowe, sprzyjające, łagodzące lub obciążające. Do istotnych okoliczności zajścia zdarzenia katastrofy budowlanej można zaliczyć sytuację prawną, w jakiej doszło do tego zdarzenia. Można mówić o zbiegu, splocie okoliczności, czyli przypadkowym powiązaniu różnych wydarzeń, faktów, warunków wewnętrznych i zewnętrznych.
Bazując na materiałach z cyklicznych konferencji naukowo-technicznych „Awarie budowlane” – Międzyzdroje można wskazać również awarie wynikające podczas użytkowania obiektów jak i podczas budowy.
Podczas użytkowania obiektów awarie budowlane są spowodowane, w przeważającej części, niewłaściwą eksploatacją obiektów budowlanych i nie przeprowadzaniem okresowych przeglądów i remontów, co w dłuższym okresie skutkuje zniszczeniem konstrukcji lub instalacji i w efekcie końcowym może stworzyć zagrożenie katastrofą.
Przykładami takich przyczyn są:
- przeciążenie elementów konstrukcyjnych (np. stropów poprzez instalowanie sufitów podwieszonych, a także przeciążenie śniegiem, zbożem),
- zużycie techniczne konstrukcyjnych elementów drewnianych oraz ich uszkodzenie wskutek erozji biologicznej (np. elementów drewnianych konstrukcji więźby dachowej),
- zmęczenie materiałów tj. wyrobów z których były wykonane (np. zwietrzałe cegły, ubytki tynków, wykruszone spoiny),
- brak zabezpieczenia ścian szczytowych po rozebraniu budynku sąsiedniego,
- samowolny demontaż elementów konstrukcyjnych,
- podmycie elementów konstrukcyjnych w budownictwie wodnym,
- wpływ eksploatacji górniczej oraz brak zabezpieczenia przed eksploatacją górniczą,
- błędy przy wykonywaniu robót remontowych (np. błąd obsługi w trakcie wykonywania robót sprzętem mechanicznym powodujących dynamiczne oddziaływanie ciężkiego sprzętu samochodowego - wibracje, wadliwy montaż sufitu podwieszonego, brak kotwienia belek stropowych, brak należytego usztywnienia -ściany szczytowej),
- samowolne przebudowy instalacji wewnętrznych, szczególnie gazowych.
Awarie występujące podczas budowy wynikają głównie ze złego wykonawstwa i braku odpowiedniego nadzoru inwestorskiego, a także nieprawidłowości w projektowaniu i programowaniu przedsięwzięć inwestycyjnych. Błędy wykonawcze polegają m.in. na niewłaściwym: prowadzeniu robót rozbiórkowych, montażu elementów konstrukcyjnych, kotwieniu rusztowań, podkopaniu fundamentów, braku zabezpieczenia wykopów, a także na prowadzeniu robót bez pozwolenia na budowę, stosowaniu niewłaściwych wyrobów budowlanych.