Encyklopedia

W przychodowej stronie równania bilansu wodnego wg Pencka

R_p + P = H+S+R_k  

w którym:      P - opad atmosferyczny,
                     H - odpływ,
                     R_p, R_k - retencja początkowa (p) i końcowa (k),
                     Δ R = R_p – R_k - przyrost retencji,
                     S  - straty  (w  zlewniach  rzecznych   powodowane  są głównie parowaniem wody, które oznaczane są symbolem V lub E).

opady atmosferyczne stanowią najistotniejszą pozycję. Powstają one z pary wodnej zawartej głównie w dolnej warstwie atmosfery ziemskiej zwanej troposfera. Jej ilość zależna jest od temperatury i ciśnienia powietrza. Po przekroczeniu tzw. punktu rosy (ponad stan nasycenia) w danej temperaturze, para ulega kondensacji (skropleniu), a jej produkty w ciekłym lub stałym stanie skupienia opadłe na powierzchnie Ziemi nazywamy opadami atmosferycznymi.

Rys.1. Rozmieszczenie posterunków i stacji meteorologicznych IMGW w Polsce

Rozróżnia się opady atmosferyczne pionowe i poziome, opady pionowe mogą występować jako:

•  deszcz - to krople wody opadające z chmur o średnicy 0,5 - 5,0 mm, a nawet 8 mm lub mniejszej od 0,5 mm, lecz opadające rzadko,
•  mżawka   - występuje również w postaci kropel o średnicy poniżej 0,5 mm, lecz opadających bardzo gęsto,
•  śnieg - opad kryształków lodu w postaci delikatnych struktur, które przy niskich temperaturach są małe i suche, a w temperaturze bliskiej 0 °C łączą się w sześcioramienne gwiazdki o przekątnej 12 mm, a następnie zlepiają się w duże płaty opadające coraz szybciej w końcowym locie,
•  krupa  - stanowi opad w postaci nieregularnych bryłek nieprzejrzystego białego lodu o przekątnej 2 - 5 mm powstającego w temperaturze około 0 °C zazwyczaj wczesną wiosną lub późną jesienią,
•  śnieg ziarnisty - opad podobny do krupy, o średnicy mniejszej od 2 mm,
•  ziarna lodowe - opad lodu przeźroczystego o kształtach wielościennych lub kulistych o średnicy poniżej 5 mm,
•  grad - opad ziaren względnie bryłek lodu o średnicy w granicach 5 do 50 mm, a nawet większej, posiadający dość często na przemian warstewki śniegu i lodu. Opad gradu jest przelotny i zdarza się w półroczu letnim,
•  słupki lodowe (tzw. pył diamentowy) - opad drobnych kryształków lodu o różnorodnych kształtach, sprawiający wrażenie zawieszonych w powietrzu nawietrznej,
•  śryż  - kryształki lodu w kształcie igieł, blaszek lub soczewek najczęściej skupione w gąbczastą nieprzezroczystą masę i utrzymujące się w wodzie płynącej.

Po pokonaniu szczytu powietrze opada i nagrzewa się, przez to maleje kondensacja i wysokość opadu, co jest efektem tzw. cienia opadowego.

Rys. 2. Zróżnicowanie opadów atmosferycznych na stronie nawietrznej i odpowietrznej masywu górskiego