Epoka holoceńska, czyli współczesna, przypada na czasy polodowcowe, kiedy lodowiec opuścił południowe wybrzeże Bałtyku, co nastąpiło mniej więcej przed 20 000 lat. Następne jego dzieje są związane z Tarczą Fińsko-Skandynawską i Bałtykiem. Tarcza ta dzięki ruchom epeirogenicznym ulegała stałemu podnoszeniu się, lecz jednocześnie wskutek topnienia olbrzymich mas lodów w lodowcach podnosił się poziom wody w oceanach. Te dwa działające w przeciwnych kierunkach czynniki powodowały duże zmiany w stosunkach między lądem i morzem w otoczeniu Tarczy Fińsko-Skandynawskiej. Przed 15 000 lat krawędź topniejącego lodowca znajdowała się w południowej Szwecji. Na miejscu południowego Bałtyku powstało słodkowodne jezioro lodowe, które powiększało się w miarę cofania się czoła lodowca. Przed 10 800 laty czoło to znalazło się w środkowej Szwecji i południowej Finlandii, gdzie cofanie się zostało wstrzymane na 700 lat, a przed lodowcem zostały usypane wielkie wały moreny czołowej. W czasie tego postoju lodowca jezioro lodowe uzyskało połączenie z Morzem Północnym i uległo zasoleniu, stało się więc morzem wewnętrznym. Lecz już wkrótce, około 9 900 lat temu, połączenie to zostało przerwane i Bałtyk stał się znowu jeziorem słodkowodnym, które istniało bez mała 3 000 lat. W czasie istnienia tego jeziora, około 8 800 lat temu, lodowiec w północnej Szwecji i Finlandii topnieje ostatecznie. Wreszcie około 6800 lat temu następuje połączenie tego jeziora z Morzem Północnym i powstaje Bałtyk w zbliżonych do obecnych zarysach.
W holocenie flora i fauna przechodzą zmiany niewielkie. W rozwoju człowieka zmiany polegają na tym, że przeszedł on częściowo do życia osiadłego, z myśliwca i rybaka stał się rolnikiem. Zresztą, jako hodowca, nie zaprzestał wędrówek. Znana mu już była sztuka garncarska. Głównym, surowcem do wyrobu narzędzi i broni jest — oprócz drzewa i kości — wciąż jeszcze kamień, zwłaszcza krzemień, lecz człowiek nauczył się go szlifować. Jest to cecha tego wieku kamienia gładzonego, czyli neolitycznego. Zaczął się on około 7 000 lat temu i trwał około 3 000 lat. Następuje z kolei wiek metali, zrazu doba brązu, która trwała około 1 200 lat, następnie doba żelaza. Ostatnia zaczęła się na 800 lat przed naszą erą, a skończyła około roku 375 naszej ery. Dla ludów nadśródziemnomorskich doba żelaza — to już czasy historyczne. Zjawienie się w użyciu metali nie u wszystkiej ludów, nawet należących do kręgu kultury śródziemnomorskiej, było jednoczesne. Na przykład, znajomość żelaza w Egipcie datuje eię o 500 lat wcześniej niż w Grecji, tu znów poznano je parę-set lat wcześniej niż w innych krajach nad Morzem Śródziemnym. W Japonii doba brązu trwała do XVII wieku. Istniały też kultury gdzie od używania kamienia nastąpiło przejście wprost do żelaza.