Oznaczanie skał oparte jest na określaniu cech zgodnie z tablicą Nr 1:
- grupa genetyczna:
- osadowe: klastyczne, chemiczne, organogeniczne;
- metamorficzne;
- magmowe: plutoniczne, wulkaniczne;
- struktura skały:
- warstwowana, foliacyjna, masywna (bez wyraźnych nieciągłości genetycznych);
- wielkość uziarnienia:
- terminy opisowe dla różnych rozmiarów ziaren podaje się w zależności od rodzaju skały ;
- skład mineralny;
- kwarc, skalenie, inne materiały krzemianowe;
- minerały ciemne (np. biotyt, amfibole, pirokseny);
- minerały ilaste;
- węglany ( np. kalcyt, dolomit);
- krzemionka bezpostaciowa (np. szkliwo);
- substancja węglista (np. węgiel, grafit);
- sole (np. halit [sól kamienna], gips);
- minerały pęczniejące (np. anhydryt, minerały ilaste);
- siarczki (np. piryt);
- pustki:
- pierwotne (np. bąble gazowe w skałach wulkanicznych);
- wtórne (np. rozpuszczenia).
Uwaga: Oznaczenie litologiczne rodzaju skały jest niezbędne do oceny budowy geologicznej rejonu, korelacji wydzieleń w profilach wiertniczych oraz do odróżniania rumoszu od podłoża. Jest także istotne przy ocenie skał jako materiału budowlanego. Na podstawie opisu litologicznego, inżynierskie właściwości skały można określić jedynie w ograniczonym zakresie.
Rozpoznawanie skał, czyli badania petrograficzne przeprowadza się określając ich genezę, skład mineralogiczny, strukturę i barwę.
Najprostszą metodą, a równocześnie najmniej dokładną, jest metoda makroskopowa, polegająca na określeniu podstawowych cech rozpoznawczych skały nieuzbrojonym okiem. W ten sposób można określać skały pospolite lub też częściej spotykana lub też mając odpowiednio duże przygotowanie teoretyczne i praktyczne.
Dokładne badania petrograficzne skał, a szczególnie określenie składu mineralogicznego przeprowadza się tylko metodami laboratoryjnymi z użyciem odpowiedniej aparatury.
Z uwagi na pochodzenie wyróżnia się trzy duże grupy złóż, odpowiadające trzem rodzajom procesów geologicznych.
Do pierwszej grupy zalicza się złoża, które utworzyły się pod wpływem działania sił wewnętrznych ziemi. Stygnięcie magmy doprowadziło do stopniowego wykrystalizowania jej składników, a przez to do zróżnicowania składu poszczególnych części magmy oraz do wydzielenia roztworów gazowych i wodnych. Tak więc zgromadzenia się surowców mineralnych w czasie krzepnięcia magmy utworzyły się złoża tej grupy.
Złoża drugiej grupy powstały na skutek działania sił zewnętrznych, jak np. wietrzenia, denudacji (odsłaniania starszych utworów geologicznych), tworząc w ten sposób złoża wietrzeniowe i osadowe.
Do trzeciej grupy zalicza się złoża powstałe przez przekształcenie się złóż dwóch poprzednio omówionych grup. W złożach tych występują różnego rodzaju skały metamorficzne, wśród których szczególna wartość mają marmury i kwarcyty. Duże znaczenie gospodarcze mają złoża rud żelaza i manganu, a wśród minerałów niemetalicznych – złoża grafitu, azbestu i korundu.
Tablica 1. Tablica do rozpoznawania i oznaczania rodzajów skał na potrzeby inżynierskie na podstawie cech geologicznych.
Tabela twardości skał