Znane są trzy metody wykonywania wykopów: czołowa (a) , warstwowa (c) i boczna . Strzałki na rysunku wskazują kierunek postępu robót.
Rys.1 . Metody wykonania wykopów
Metoda czołowa polega na wykonaniu wykopu od razu do pełnej jego głębokości, prowadząc roboty od jednego lub jednocześnie od obu wylotów wykopu.
Odmianą metody czołowej jest metoda czołowa piętrowa, przy której prowadzone są roboty jednocześnie na dwóch lub więcej poziomach (b).
Przy metodzie warstwowej zbiera się grunt warstwami z całej szerokości wykopu i z całej lub z części jego długości.
Metoda boczna polega na wykonaniu wąskiego przekopu roboczego na całą długość i pełną głębokość wykopu. Metoda boczna ma odmianę nazywaną metodą boczną piętrową. Różni się ona tym od zwykłej metody bocznej, że przekop wykonuje się nie na pełną głębokość wykopu, a płytszy i dopiero w miarę postępu robót pogłębia się jego rozmiary.
Wybór metody wykonania wykopu jest uzależniony od środków, jakimi wykonuje się roboty ziemne, od ukształtowania terenu i osuwiskowości terenu.
1. Odwadnianie wykopów komunikacyjnych.
Realizacja wykopowych robót ziemnych wiąże się między innymi z zabezpieczeniem wykopu przed napływem wód opadowych oraz gruntowych. Na skutek przesączania się przez skarpy odsłoniętych warstw wodonośnych może dojść do utraty stateczności skarpy. Odwadnianie jest realizowane zgodnie z (PN-S-02205:1998):
- wykonywanie wykopu w kierunku podnoszenia się niwelety,
- ujęcie wód opadowych za pomocą rowów,
- ujęcie wód gruntowych za pomocą drenów,
- odprowadzenie wód poza teren robót.
W normie PN-S-02204:1997 wyróżnia się następujące rodzaje rowów: -przydrożny - odprowadzający wodę opadową spływającą z pasów drogowych; wykonywany w formie rowu trapezowego, trójkątnego lub opływowego,
- stokowy - trapezowy rów zabezpieczający skarpę przed rozmyciem na skutek spływów powierzchniowych;
- odpływowy - łączący rów przydrożny z rowem stokowym lub odbiornikiem.
Rys.2. Usytuowanie rowów w obrębie drogi; 1- nawierzchnia, 2-rów boczny, 3-skarpa boczna, 4-skarpa rowu stokowego
Najmniejszy dopuszczalny spadek dna rowów wynosi 0,2 lub 0,1 % na odcinkach nieprzekraczających 200 m. Wartości maksymalne zależą od rodzaju gruntu, w którym jest wykonany dno rowu oraz umocnienia dna i skarp rowu. W przypadku gdy spadek dna rowu przekracza 15%, są stosowane bystrotoki lub kaskady.
Budowa ciągów komunikacyjnych łączy się często z wykonywaniem głębokich wykopów o pionowych ścianach, np. pod posadowienie podpór obiektów mostowych czy wykopów towarzyszących wykonywaniu tuneli drogowych lub kolejowych.
Realizacja głębokich wykopów wiąże się z zagrożeniem występowania odkształceń podłoża gruntowego w bezpośrednim sąsiedztwie.
Największe przemieszczenia pionowe powierzchni terenu występują w strefie o szerokości od 0,5 do 0,75 H.
Przyczyną występowania odkształceń są:
- zmiany stanu naprężenia i odkształcenia w gruncie, związane z przemieszczeniami obudowy wykopu,
- odkształcenia podłoża gruntowego powstałe w wyniku jego odciążenia wykopem, a następnie obciążenia nową konstrukcją
- osiadania powierzchni terenu spowodowane obniżeniem zwierciadła wody gruntowej
Stosowanie obudowy wykopu ma na celu zabezpieczenie jego ścian przed utratą stateczności.