Do urządzeń rozprowadzających wodę w melioracjach podstawowych zalicza się:

  • kanały otwarte wraz z budowlami, doprowadzające wodę do punktów rozbioru na terenach nawadnianych,
  • rurociągi grawitacyjne lub ciśnieniowe wraz z budowlami, doprowadzające wodę do punktów rozbioru na terenach nawadnianych.


Fot. 1. Kanał otwarty doprowadzający wodę


Fot. 2. Rurociągi zrzutowe grawitacyjne


Fot. 3. Rurociąg ciśnieniowy z automatyczną zasuwą


Fot. 4. Rurociąg ciśnieniowy z zasuwą ręczną

Eksploatacja kanałów i rurociągów polega na:

  • doprowadzeniu tymi urządzeniami potrzebnej ilości wody do terenów nawadnianych,
  • utrzymaniu kanałów i rurociągów w stałej sprawności technicznej.

Doprowadzenie potrzebnej ilości wody uzyskuje się przez odpowiednie manipulowanie budowlami piętrzącymi i rozrządowymi, zgodnie z instrukcją eksploatacji i obsługi. W instrukcji tej powinny być podane poglądowe plany sytuacyjne z naniesionymi kanałami i rurociągami oraz ponumerowanymi budowlami. Dla każdej budowli powinien być określony czas jej otwarcia lub zamknięcia oraz kierunek doprowadzania wody i jej ilość. Konserwacja kanałów polega na odmulaniu dna, koszeniu skarp, naprawie uszkodzeń w umocnieniach skarp i dna oraz naprawie uszkodzeń w budowlach piętrzących i rozrządowych.


Fot. 5. Odmulanie dna i profilowanie skarp rowu

Do odmulania dna potrzebna jest znajomość projektowanej głębokości kanału, rzędnych jego dna i wielkości spadku. Przekrój poprzeczny i po-dłużny kanału po odmuleniu powinny mieć wymiary projektowane. Skarpy kanałów powinno się kosić co najmniej dwa razy w roku. Porośnięte skarpy utrudniają przepływ wody, co powoduje takie skutki jak zamulanie. Skoszoną roślinność należy od razu wygrabić z rowu i rozrzucić, aby mogła szybko wyschnąć, a wysuszoną usunąć. W żadnym przypadku nie wolno pozostawiać skoszonej roślinności na skarpach, gdyż może ona spłynąć z wodą i zatkać budowle piętrzące i rozrządowe.


Fot. 6. Widok skoszonej i rozrzuconej roślinności wzdłuż rowu

Zauważone uszkodzenia w umocnieniach skarp i dna należy niezwłocznie naprawić. Uszkodzone umocnienia naprawia się w ten sam sposób, jak były wykonane umocnienia projektowe. Opóźnienia w naprawie umocnień powodują powiększanie się uszkodzeń, a zatem zwiększają zapotrzebowanie nakładów, materiału i robocizny na ich późniejsze naprawianie. Zauważone uszkodzenia w budowlach piętrzących i rozrządowych powinny być również niezwłocznie naprawione. Opóźnienie naprawy może spowodować zniszczenie całej budowli i potrzebę jej nowego wykonania. Konserwacja rurociągów grawitacyjnych polega na ich odmulaniu lub naprawie zauważonych nieszczelności. Odmulanie rurociągów grawita­cyjnych wykonuje się ręcznie przez przeciągnięcie pojemnika pomiędzy studzienkami kontrolnymi lub odpowiednio skonstruowanymi przyrząda­mi specjalnymi. Nieszczelność rurociągów grawitacyjnych powoduje za­padnięcie się ziemi w tych miejscach, gdzie rurociąg jest nieszczelny.


Fot. 7. Rozszczelniony rurociąg ciśnieniowy na kołnierzu


Fot. 8. Widok „oszlifowanej” śruby stalowej wodą pod dużym ciśnieniem po wymianie na rozszczelnionym kołnierzu

Miejsce takie należy odkopać i rurociąg uszczelnić obudową betonową lub wymienić uszczelki i śruby mocujące kołnierze. Ziemię ze środka rurociągu należy usunąć. Konserwacja rurociągów ciśnieniowych polega na okresowym ich przepłukiwaniu strumieniem wody pod dużym ciśnieniem oraz na usu­waniu nieszczelności przy zaworach i hydrantach. W miejscach nieszczel­ności woda z rurociągu wypływa na teren i powoduje jego rozmycie. Po zauważeniu takiego przecieku należy miejsce jego występowania ozna­czyć i wyłączyć rurociąg z pracy. Następnie odkopać rurociąg w ozna­czonym miejscu, wykonać naprawę uszkodzonego urządzenia i ponownie zasypać wykop, starannie ubijając grunt w wykopie.

Literatura :

  1. Bala W., Pichór W.: Organizacja i technologia robót melioracyjnych cz. 2. Materiał szkoleniowy. SITWM, Warszawa 1971,
  2. Kiełbik M.: Budownictwo wodne. T.I i II. PWRiL, Warszawa 1980,
  3. Kollis W.[i in.]: Przewodnik budownictwa wodno-melioracyjnego.PWRiL, Warszawa 1955,
  4. Marcilonek S.: Eksploatacja urządzeń melioracyjnych. PWRiL, Warszawa 1979,
  5. Pałys F., Smoręda Z.: Poradnik technika melioranta. PWRiL, Warszawa 1986,
  6. Wierzbicki J.: Zaopatrzenie w wodę i kanalizacja osiedli wiejskich. Arkady, Warszawa 1966,
  7. Zakaszewski C.: Melioracje rolne. PWRiL, Warszawa 1956.