Encyklopedia

Problematyka geotechnicznych badań podłoży gruntowych oraz fundamentowania jest jednym z podstawowych elementów  każdego procesu inwestycyjnego. Przecież każda inwestycja wiąże się z posadowieniem na gruncie. Jest to, jak niektórzy trafnie zauważają, mankament wynikający z istnienia grawitacji na naszej planecie. Stąd też dokładne określenie warunków gruntowych stanowi bardzo istotne działanie wpływające na bezpieczeństwo konstrukcji oraz koszty związane z realizacją inwestycji. W Polsce nadal dość powszechnie pokutuje błędna praktyka, że dla potrzeb budowlanych należy wykonać badania geologiczne, które zgodnie z Prawem geologicznym i górniczym wykonuje geolog. Bezpodstawnie są one utożsamiane z badaniami geotechnicznymi – co stanowi dziś anachronizm. Do podstawowych przyczyn nieprawidłowości przy opracowywaniu dokumentacji geotechnicznych i geologiczno-inżynierskich można również zaliczyć niezbyt powszechną znajomość różnicy między zawodem geotechnika a zawodem geologa inżynierskiego.  Zawód inżyniera geotechnika został wyraźnie określony w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2002 roku w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy. Jest on sklasyfikowany pod numerem 214206 na liście inżynierów budownictwa i ochrony środowiska. Na liście tej bezskutecznie można szukać zawodu geologa inżynierskiego. Sylwetkę inżyniera geotechnika zdefiniowano w załączniku do tego rozporządzenia. Geolodzy inżynierscy od wielu lat wykonują badania gruntu na potrzeby budownictwa, ale mają prawo jedynie do wykonywania badań gruntu i przedstawienia wyników tych badań. Natomiast od kilkunastu lat wyraźne wykazują skłonności do przejmowania typowych czynności projektowych, do których wykonywania są niezbędne uprawnienia projektowe. Z racji wykształcenia przyrodniczego geolodzy inżynierscy nie mogą zdobyć uprawnień projektowych i dlatego często nazywają się geotechnikami, naruszając wyraźnie przepisy rozporządzenia.

1. Uczestnicy inwestycji i ich obowiązki.

Według Prawa budowlanego uczestnikami procesu budowlanego są:

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego w rozdziale 1, § 1 nie ogranicza zakresu opracowań projektowych na potrzeby związane z wykonywaniem robót budowlanych. Natomiast według art. 20 ust. 1 pkt. 3 Prawa budowlanego obowiązkiem projektanta jest wyjaśnienie wątpliwości dotyczących projektu i zawartych w nim rozwiązań. Podstawy wykonania prac budowlanych są zawarte w rozporządzeniu MI w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zgodnie z § 44 budynek powinien być zaprojektowany i wykonany w sposób odpowiadający wymaganiom wynikającym z jego usytuowania i przeznaczenia. Podsumowując przytoczony stan prawny – podstawą wykonania prac budowlanych jest projekt.  Wynika z tego wiodąca rola i szczególna  odpowiedzialność projektanta za  wykonanie projektu oraz uzupełnienia go w razie potrzeby, tak aby wykonanie robót było możliwie wolne od usterek i zgodne z zasadami wiedzy technicznej. 

Zasady wiedzy technicznej nie zostały zdefiniowane w Ustawie Prawo budowlane, ale na zasadach ogólnych przyjmuje się, że zasady wiedzy technicznej wynikają z praktyki budowlanej i wcześniejszych doświadczeń uczestników procesów budowlanych i producentów wyrobów budowlanych, jak również należytej staranności oraz specyficznych zasad umożliwiających prawidłowe i niewadliwe wykonanie robót.

Odpowiedzialność związana z dotrzymaniem powyższego spoczywa natomiast głównie na inwestorze i jego inspektorach nadzoru (art. 647 K.c.).  W realizacji obiektów budownictwa ogólnego pod klucz bierze udział około 40 branż budowlanych. Ich bezusterkowa realizacja wymaga ugruntowanej wiedzy teoretycznej oraz posiadania doświadczenia przez wszystkich uczestników procesu budowlanego. Wykonawca i dostawcy materiałów nie występują w Prawie budowlanym, czyli teoretycznie nie są uczestnikami procesu budowlanego. Obecnie na większości realizowanych budowach nie ma czasu i możliwości zajmowania się problemami inżynierskimi. One jednak zawsze się pojawiają.  I tu rodzi się pytanie, czy my potrafimy je rozwiązywać? Sytuacje problematyczne, konflikty i urażone ambicje na budowach często kończą się ekspertyzami a nawet sądem. Gdyby do tych sytuacji podejść spokojnie i w miarę obiektywnie, odrzucając cały bagaż emocjonalnych nastawień, partykularnych interesów znajdujących się na granicy prawa, to okazuje się, że prawdziwe przyczyny leżą gdzie indziej. Bardzo często, już po fakcie dochodzimy do wniosku (po cichu), że w procesie budowlanym było wszystko ważne, oprócz kompetencji inżynierskich. Uczestnicy wszelkiego rodzaju narad mający wysokie kompetencje, bardzo często nie mają wpływu na różnego rodzaju pochopne decyzje lub mają je w stopniu niewystarczającym. A przecież te wszystkie zdarzenia wpływają na jakość budowy i terminy, co w konsekwencji przekłada się na interes inwestora. Inwestor obowiązany jest zapewnić opracowanie projektu budowlanego i stosownie do potrzeb również innych projektów i zorganizowanie procesu budowy, z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Jednak im gorszy jest warsztat projektowy, tym więcej poprawek i uzupełnień wymaga dokumentacja na etapie realizacji w ramach projektu wykonawczego. Skutkuje to często awariami, odstępstwami i zmianami. Inżynier budowy nie jest najczęściej osobą, która posiada wystarczające kwalifikacje geotechniczne do nadzorowania specjalistycznych robót geotechnicznych. Również inwestorski nadzór budowlany nie ma stosownych kwalifikacji. Wynika to z prostej przyczyny, z ograniczonego programu studiów w zakresie geotechniki, z wyjątkiem absolwentów specjalności geotechnicznej, prowadzonej na kliku uczelniach w kraju. Dlatego w przypadku realizacji obiektów w trzeciej kategorii geotechnicznej inwestor we własnym interesie powinien zadbać o ustanowienie nadzoru geotechnicznego na budowie. Nadzór geotechniczny jest niezbędny przy realizacji poważnych robót ziemnych. Niekiedy konieczne jest ustanowienie geotechnicznego laboratorium polowego w celu właściwego kontrolowania przebiegu robót geotechnicznych, na przykład przy realizacji dużych składowisk odpadów czy zapór ziemnych. Protokoły odbioru specjalistycznych robót geotechnicznych powinny zawierać dokument o właściwej jakości wykonanych robót geotechnicznych potwierdzony przez nadzorującego geotechnika. W przypadku robót wzmacniających podłoże gruntowe powinno wymagać się wykonania projektu powykonawczego potwierdzającego zgodność przeprowadzonych robót z projektem geotechnicznym i specyfikacją techniczną. Zawód inżyniera geotechnika jest wpisany pod numerem 214206 do rejestru zawodów w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dn. 10.12.2002 r. w sprawie kwalifikacji zawodów i specjalizacji dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. Nr.222. poz. 1868). Geotechnika jest specjalizacją w specjalności konstrukcyjno-budowlanej określoną w Rozporządzeniu Ministra Transportu i Budownictwa w sprawie samodzielnych funkcji technicznych w budownictwie.

2. Projekt w definicji umowy o roboty budowlane.

Umowa o roboty budowlane zdefiniowana została w art. 647 K.c., który stanowi, że przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia. W powyższej definicji projekt powołany został w kontekście obowiązków wykonawcy i in Pozostało jeszcze 90% tekstu